ចិន ៖ កាលពីថ្ងៃចន្ទដើមសប្តាហ៍នេះ ជនជាតិOuïghour១៣នាក់ ត្រូវបានប្រហារជីវិត នៅក្នុងខេត្តXinjiang ប៉ែកពាយព្យនៃប្រទេសចិន។ នៅថ្ងៃដដែលនោះ តុលាការចិន ក៏បានកាត់ទោសឱ្យប្រហារជីវិតជនជាតិOuïghour៣នាក់ផ្សេងដែរ។ រីឯ៥នាក់ទៀតត្រូវជាប់គុកជាច្រើនឆ្នាំឬអស់មួយជីវិត។ សម្រាប់អាជ្ញាធរចិន ពួកអ្នកទោសOuïghourទាំងអស់នេះ បានបង្កភេរវកម្មជាបន្តបន្ទាប់ នៅក្នុងខេត្ត និងនៅក្រៅខេត្តXinjiang ប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ។
ហេតុអ្វីបានជារដ្ឋអំណាចចិនបង្កើនការវាយ បង្ក្រាបទៅលើជនជាតិOuïghour? សូមអញ្ជើញស្តាប់ការបកស្រាយរបស់ ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់៖ ជាក់ច្បាស់ណាស់ ទីក្រុងប៉េកាំង(Pékin)កំពុងបង្កើនការវាយបង្ក្រាបទៅលើជនជាតិ អ៊ុយហ្គួរ(Ouïghour)ផ្តាច់ទឹកដីនិយម នៅខេត្តស៊ីងជាំង(Xinjiang) ប៉ែកពាយព្យនៃប្រទេស។ តាំងពីខែឧសភាមក អាជ្ញាធរចិនបានចាប់ខ្លួនពួកOuïghour ជាច្រើនរយនាក់ បាននិងកំពុងបន្តការកាត់ក្តីដែលជួនកាលបានប្រព្រឹត្តទៅជា សាធារណៈ បានដាក់ទោសធ្ងន់ធ្ងរប្រហារជីវិតឬជាប់គុកមួយជីវិត។
យោងទៅតាមតុលាការ អ្នកទោសទាំងនេះជាពួកភេរវជន។ សម្រាប់ថ្នាក់ដឹកនាំចិន ការប្រើធម៌ក្តៅបែបនេះជាការមួយចាំបាច់ ក្នុងគោលដៅប្រដៅ និងបំភិតបំភ័យពួកជនជាតិOuïghourឱ្យឈប់ងើបបះ បោរ ឱ្យឈប់បង្កភេរវកម្ម និងឱ្យឈប់ទាមទារផ្តាច់ទឹកដី។ សារជាផ្លូវការរបស់អាជ្ញាធរចិន គឺតាមកម្ទេចពួកភេរវជនOuïghourឱ្យទាល់តែអស់រលីង ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំខាងមុខនេះ។ ចំណាត់ការធម៌ក្តៅនេះធ្លាក់មកដល់ ជួនចំពេលដែលភេរវកម្មជាច្រើនបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។
ភេរវកម្មបានកើតឡើងនៅក្នុងខេត្តXinjiang និងធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៅទៀត នៅក្រៅខេត្តXinjiang រួមមានជាអាទិ៍ការវាយប្រហារទៅលើអ្នកដំណើរក្នុងស្ថាននីយ រថ្តភ្លើងមួយនៅKunming ក្នុងខេត្តYunnan កាលពីខែមិនាកន្លងទៅនេះ និងនៅលើទីលាន Tiananmen ក្នុងទីក្រុងPékin នៅចំទីតាំងនៃនិមិត្តរូបរបស់រដ្ឋអំណាចកុម្មុយនិស្តចិនតែម្តង កាលពីខែតុលាឆ្នាំ២០១៣។ Xinjiang ជាតំបន់រសើបជាងគេបង្អស់មួយនៅប្រទេសចិនសព្វថ្ងៃ ដ្បិតវាជាអតីតរដ្ឋឯករាជ្យមួយដែលមានឈ្មោះដើមថា ទួរកេស្តង់ខាងកើត(Turkestan oriental) និងដែលត្រូវបានចិនលេបយកនៅឆ្នាំ១៨៨៤។
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៩ ដែលជាឆ្នាំកំណើតនៃរបបកុម្មុយនិស្តចិនបច្ចុប្បន្ន Xinjiang ត្រូវបានគ្រប់គ្រងរបៀបឯករាជ្យបំផុត នៅឆ្ងាយសែនឆ្ងាយពីទីក្រុងPékin។ គេត្រូវរង់ចាំដល់ឆ្នាំ១៩៥៥ ទើបឃើញរបបកុម្មុយនិស្តចិន ពង្រឹងការត្រួតត្រាទៅលើដែនដីនេះ ដែលតាំងពីពេលនោះមក បានក្លាយជា«តំបន់ស្វយ័តOuïghour Xinjiang» ពីព្រោះប្រជាជនភាគច្រើននៅទីនោះជាជនជាតិOuïghour អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម។
ថ្នាក់ដឹកនាំចិនផ្តើមបារម្ភខ្លាចពួកOuïghourទាមទារឯករាជ្យ តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៦០មក ពីព្រោះកាលណោះ ក្នុងសម័យសង្គ្រាមត្រជាក់ សូវៀតដែលជាសត្រូវរបស់ចិន បានជួយគាំទ្រនិងប្រដាប់អាវុធចលនាជាតិនិយមOuïghourប្រឆាំងនឹងចិន។ ចលនាជាតិនិយមនេះ ថែមទាំងបានបំផុសបំផុលឱ្យមានបាតុកម្មនិស្សិតOuïghourn នៅXingjiqngទៀតផង នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៨០។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៩០ក្រោយពីសូវៀតបានរលំរលាយបាត់ទៅហើយ ស្រាប់តែមានភេរវកម្មកើតឡើងបន្តបន្ទាប់គ្នា នៅក្នុងតំបន់ស្វយ័តមួយនេះ។
ដើម្បីត្រួតត្រាតំបន់នេះបាន និងដើម្បីវាយបង្ក្រាបចលនាOuïghourផ្តាច់ទឹកដីនិយម ថ្នាក់ដឹកនាំចិនបាននិងកំពុងបន្តប្រើយុទ្ធសាស្ត្រច្រើនយ៉ាង។ ម្យ៉ាងគឺបន្តបញ្ជូនជនជាតិចិនHan ច្រើនឡើងៗ ទៅរស់នៅXinjiang។ ចំនួនពួកHanមានប្រមាណ៤០%នៃប្រជាជនទាំងស្រុងនៅXinjiangសព្វថ្ងៃ ហើយពួកHanមានចំនួនច្រើនជាងពួកOuïghour នៅទីក្រុងUrumqi។ យុទ្ធសាស្ត្រម្យ៉ាងទៀត គឺតាមកំចាត់ពួកជាតិនិយមOuïghour ដែលអាជ្ញាធរចិនចាត់ទុកថាជាភេរវជន។ រីឯយុទ្ធសាស្ត្រម្យ៉ាងចុងក្រោយរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំចិន គឺបង្កើតតំបន់ទ្រនាប់មួយជុំវិញ Xinjiang ដើម្បីកុំឱ្យពួកOuïghourអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម អាចទាក់ទងជាមួយប្រទេសជិតខាងដែលសុទ្ធសឹងជាប្រទេសកាន់សាសនា អ៊ីស្លាម រួមមានជាអាទិ៍បណ្តាប្រទេសអាស៊ីកណ្តាលនិងដែនដីCachemire ដែលនៅចន្លោះឥណ្ឌានិងប៉ាគីស្តង់។
ការកើនឡើងនៃភេរវកម្មដែលជាស្នាដៃពិតប្រាកដប្រកែកមិនបានរបស់ពួក Ouïghour នារយៈពេលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះ ស្តែងឱ្យឃើញថា ពួកOuïghour ចេះរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធ ការទាក់ទងគ្នាកាន់តែល្អប្រសើរជាងមុន ជាអាទិ៍តាមរយៈការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណែត។ ការកើនឡើងនៃភេរវកម្ម ក៏ស្តែងឱ្យឃើញដែរនូវការប្តេជ្ញាចិត្តកាន់តែខ្លាំងរបស់ពួក Ouïghour។ ការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការផ្តាច់ខេត្តXinjiangចេញពីការត្រួតត្រា របស់ទីក្រុងPékin។ ការប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការវាយប្រហារដោយមិនសំចៃដៃទៅលើពួកជនជាតិ ចិនHan ដែលជានិមិត្តរូបនៃអំណាចអាណានិគមនិយម
របស់ចិននៅXinjiang៕
